Met het toevoegen van een Informatiepunt Digitale Overheid (IDO) aan de dienstverlening, worden bibliotheken steeds meer een vraagbaak voor mensen die moeite hebben om zelfstandig hun zaken via de digitale overheid te regelen. Deze mensen komen naar het IDO met allerlei persoonlijke vragen die ze niet zelf kunnen oplossen en waar ze dus hulp bij nodig hebben.

In het IDO gaan medewerkers van bibliotheken om met privacygevoelige informatie. Daarom organiseerde Rijnbrink op 23 juni een webinar Privacy in het IDO voor de Overijsselse- en Gelderse bibliotheken.

Er is veel reuring rondom het Informatiepunt Digitale Overheid. In positieve zin welteverstaan. Alle gemeenten hebben een IDO en zelfs premier Rutte weet nu van het bestaan! Het IDO voldoet aan de verwachtingen en is klaar om verder te ontwikkelen. In professionalisering en in de breedte. Door de bibliotheken is in de afgelopen jaren hard gewerkt aan het resultaat dat we nu hebben bereikt. Ondanks, en ook een beetje dankzij corona (denk bijvoorbeeld aan de hulp bij de coronacheck-app en de QR-codes). Het is duidelijk dat de Bibliotheek dé ideale plek is voor het IDO.

Zeven Gelderse bibliotheken zouden in het eerste half jaar van 2020 een Informatiepunt Digitale Overheid starten. En toen brak het coronavirus uit. Maar wat kun je nu wél doen om je alvast zo goed mogelijk voor te bereiden op de opening van een IDO zodra de corona-maatregelen dat weer toelaten? Hierbij een aantal tips!

Het inzien van je medische gegevens via een patiëntenportaal, informatie zoeken op thuisarts.nl of een videoconsult met je huisarts. Er zijn steeds meer digitale mogelijkheden voor mensen om hun eigen gezondheid te monitoren en te regelen. Ook de communicatie met zorgaanbieders verloopt steeds vaker digitaal. Maar een grote groep mensen heeft onvoldoende basisvaardigheden om daar mee aan de slag te gaan of ze weten niet wat ze er aan hebben. Terwijl zij relatief vaker zorg nodig hebben en kunnen profiteren van de digitale mogelijkheden. In de regio Eemland hebben de regionale huisartsenorganisatie Huisartsen Eemland en de bibliotheken de handen ineen geslagen. Alfred Haaksma, directeur van Bibliotheek Scherpenzeel: ‘Veel huisartsen zien het belang in van de digitale dienstverlening in de zorg, maar de tijd en kennis om instructie te geven aan de balie is er niet, of ze zijn er niet op ingericht. Hierin kunnen bibliotheken goed ondersteunen. Door met elkaar samen te werken willen we nog meer mensen helpen met digitale vaardigheden’.

Het Huis der Provincie in Arnhem was 11 november 2022 het decor van de conferentie Gelderland Geletterd. Wethouders, gemeenteambtenaren, bibliotheekdirecteuren en andere professionals kwamen samen om het te hebben over basisvaardigheden.

Want hoe vinden en bereiken we mensen die moeite hebben met lezen, schrijven en digitale vaardigheden? En hoe kunnen bibliotheken, onderwijs, (welzijns)organisaties en overheden elkaar versterken? Aan welke knoppen kunnen gemeenten draaien om de regie te voeren op dit thema? De acteurs van Hetsen & Visschers zorgden voor een aftrap met impact en gaven laaggeletterdheid een gezicht. Dagvoorzitter Marijke Roskam ging in gesprek met gedeputeerde Peter Drenth en wethouder Anita Sørensen over de problematiek, de positie van gemeenten en de rol van de provincie. We deelden concrete Gelderse voorbeelden met elkaar in deelsessies en vooral door met elkaar in gesprek te gaan. Samen maken we Gelderland Geletterd!

Meer informatie

• Klik hier voor een uitgebreidere terugblik en handige informatie over basisvaardigheden.
• Dagvoorzitter Marijke Roskam blikt in een podcast terug op de conferentie. Luister mee.

Gelderland Geletterd is een initiatief van Provincie Gelderland, Samenwerkende Gelderse Bibliotheken (SGB), Stichting Lezen & Schrijven en Rijnbrink.

www.gelderlandgeletterd.nu

Bibliotheek West-Achterhoek regelt de bezetting van haar Informatiepunten Digitale Overheid op een creatieve manier. Terwijl de Informatiepunten nog niet geopend zijn vanwege de coronamaatregelen, staan de vrijwilligers voor deze IDO’s al wel in de startblokken.

Wat kun je als Bibliotheek doen om vluchtelingen in de noodopvang te bereiken en te ondersteunen? Bibliotheek Enschede zorgde de afgelopen tijd voor een pop-up Bibliotheek in de noodopvang bij Vliegveld Twenthe. Dat zorgde voor ontspanning, verdieping én taalontwikkeling. Bibliotheek Enschede sloeg hiervoor de handen ineen met COA, Huis voor Taal & Meedoen en M-Pact.

Welke impact heeft corona op de mentale gezondheid van laaggeletterden en mensen met een licht verstandelijke beperking? Wordt er voor hen op een begrijpelijke manier gecommuniceerd over corona? Anouk Menko, onderzoeker bij het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen, vertelt.

Op 1 juli 2021 gaat de nieuwe Wet Inburgering in. Welke rol kunnen bibliotheken hierin spelen? Samenwerkingspartners Rijnbrink, Probiblio, Cubiss, de Koninklijke Bibliotheek en Het Begint met Taal organiseerden voor bibliotheken online sessies om hierover met elkaar in gesprek te gaan. Vanuit Overijssel en Gelderland namen Bibliotheek Salland, CODA Apeldoorn, Bibliotheek Gelderland Zuid en Bibliotheek Rivierenland deel.

In het kader van vernieuwing van het lesmateriaal verzorgde Stichting Digisterker in samenwerking met Rijnbrink op 29 mei een Digisterker Deeldag. Docenten en coördinatoren van bibliotheken uit de regio waren aanwezig. Het was ook een dag om ervaringen met elkaar uit te wisselen.

Werken met de e-overheid

Aangifte doen bij de Belastingdienst; een verhuizing doorgeven aan de gemeente; huurtoeslag aanvragen. Het zijn allemaal zaken die je vaker via internet regelt. Hiervoor is een DigiD nodig. Dit kan lastig zijn, vooral als je niet zo handig bent met een computer en met internet. Daarom heeft Stichting Digisterker de cursus 'Werken met de e-overheid' gemaakt. Cursisten leren hoe ze zaken met de overheid via internet snel en makkelijk kunnen regelen.
Deze cursus bestaat uit vier bijeenkomsten en wordt door de meeste bibliotheken aangeboden. De Koninklijke Bibliotheek heeft een centrale inkoopregeling afgesloten met Stichting Digisterker, waardoor de licentie voor het aanbieden van de cursus in alle openbare bibliotheken is afgekocht. Infomatie over deelname vind je op de website van Digisterker.

Verslag met tips

In het verslag lees je over de vernieuwingen in het lesmateriaal en de tips en ervaringen die de deelnemers elkaar tijdens de Digisterker Deeldag hebben gegeven.

‘De certificering van Digitaalhuis Wageningen was een hele klus, maar ik had het niet willen missen’, besluit Liz Spit haar verhaal. ‘Het heeft zowel de organisatie als mij persoonlijk veel opgeleverd. Als organisatie weten we nu beter wat onze concrete verbeterpunten zijn en als professional heb ik er ook veel van geleerd.’

In overleg met Bibliotheken heeft Rijnbrink het document Wat is een dementievriendelijke Bibliotheek?gemaakt.

Het beschrijft wat dementie is en welke mogelijkheden er zijn voor Bibliotheken ten aanzien van trainingen voor personeel en vrijwilligers, de fysieke inrichting van de Bibliotheek en collectie en activiteiten. Ook de praatplaat De Bibliotheek en ouderen is hierin opgenomen, voor intern gebruik of in gesprek met samenwerkingspartners. 

Naar verwachting krijgt één op de vijf mensen dementie. Dat betekent dat meer inwoners en organisaties dagelijks te maken krijgen met dementie. Daarom zetten steeds meer gemeenten zich samen met inwoners en organisaties in voor een dementievriendelijke gemeente. Op deze manier kunnen mensen met geheugenproblemen zoals dementie langer zelfredzaam blijven in hun eigen omgeving. Voor de Bibliotheek een waardevolle en mooie kans om een bijdrage te leveren.   

Voor meer informatie over het project de Bibliotheek & ouderen kun je hier meer lezen.   

Desinformatie is een groot en groeiend probleem. Er zijn al veel instrumenten ontwikkeld om de weerbaarheid tegen desinformatie te vergroten, maar die worden nog niet optimaal ingezet. Binnen het project Retina gaan we aan de slag met het maken van een routekaart tegen desinformatie. Probiblio, Rijnbrink en Beeld en Geluid slaan de handen ineen om een routekaart te ontwikkelen waarin het aanbod van alle bestaande middelen en producten tegen desinformatie overzichtelijk in kaart wordt gebracht. Met 10 bibliotheken uit het hele land gaan we deze routekaart vormgeven door middel van een aantal co-designsessies. Er zijn nog een aantal plekken beschikbaar.

‘We zijn samen op een missie om mensen digitaal sterker te maken’

Steeds meer mensen zijn digitaal vaardig. Toch blijft een redelijk grote groep nog achter. Vooral ouderen hebben vaak moeite om hun digitale weg te vinden. Eind vorig jaar nam huisarts Bart Timmers hierover al eens contact op met Bibliotheek Montferland, welzijnsorganisatie Welcom en SeniorWeb. Dat resulteerde in een gezamenlijke informatiebijeenkomst begin dit jaar. En dit voorjaar - tijdens de corona-lockdown - maakten de partijen samen een filmpje. Bart: ‘Ik was blij verrast met de mogelijkheden die er al bleken te bestaan om ondersteuning te bieden aan mensen die digitaal minder vaardig zijn!’

Sinds het uitbreken van de coronacrisis is de digitale toegang tot zijn huisartsenpraktijk enorm toegenomen, vertelt Bart. ‘Wie digitaal vaardig is vindt z’n weg wel met e-consulten en beeldbellen. Maar voor mensen die níet digitaal vaardig zijn, is dat een stuk lastiger. Als we niets doen gaan zij juist nu meer achterstand oplopen. Want de fysieke toegankelijkheid zoals we die gewend waren, zal voorlopig niet meer voluit terugkomen. Wat mij betreft moeten we op een missie.’

Digitaal sterker worden

Petra Frölich, taalcoördinator bij Bibliotheek Montferland, is het met hem eens. Twee jaar geleden benaderde zij al eens alle huisartsen in de regio. ‘Ik nam contact op om hen te laten weten dat ze naar ons kunnen doorverwijzen. Soms kreeg ik te horen dat ze geen tijd hebben om in de spreekkamer te letten op mensen die laaggeletterd of minder digitaal vaardig zijn. Ik was blij verrast toen Bart zelf contact opnam met Welcom en met ons. Het lijntje naar Seniorweb was daarna snel gelegd.’

Drempels weg

Annelies Vruwink, sociaal werker bij Welcom: ‘We hebben al lange tijd een goede samenwerking met Bibliotheek Montferland. Nu hebben we elkaar ook gevonden in het bereiken van ouderen die digitaal sterker willen worden. Onze seniorenconsulenten hebben warme contacten met ouderen, wat een groot voordeel is bij het werven en enthousiast maken van mensen. De bibliotheek heeft expertise over de inhoud van de digitaliseringscursussen en de huisartsen specifiek over e-health in de zorg. Met deze samenwerking halen we drempels weg. Ouderen worden direct geholpen en niet van het kastje naar de muur verwezen.

De samenwerkingspartners organiseerden in januari een bijeenkomst voor inwoners van Montferland en ’s-Heerenberg over digitalisering in de zorg en de mogelijkheden die er zijn om digitaal sterker te worden. Petra: ‘Daar was veel animo voor, met name van 65-plussers. Na de bijeenkomst kregen we bij de bibliotheek direct meer aanmeldingen voor onze Klik & Tik en Digisterker cursussen. Ook Welcom en Seniorweb merkten dat mensen de weg naar ons aanbod beter weten te vinden.’

Synergie

Bart: ‘Ik vond het heel erg fijn om te merken dat er al van alles gebeurt in mijn regio om de taal- en digitale vaardigheden van mensen te versterken. Door elkaar op te zoeken zijn we beter op de hoogte van wat er net over de grens van ons eigen werkveld ook al gebeurt. Dat inspireert en zorgt voor synergie, want samen kunnen we meer dan ieder afzonderlijk.’ Annelies: ‘De kracht is dat burgers zien en ervaren dat we in Montferland samenwerken. Ook de gemeente speelt hier een belangrijke rol in. Zij sturen aan op het leggen van verbindingen tussen organisaties, zodat burgers sneller op de juiste manier hulp krijgen.’

Blijvend aandacht

‘Onze samenwerking zorgt niet alleen voor synergie, het geeft ook veel energie,’ vult Petra aan. Samen lukt het gewoon beter om blijvend aandacht te vragen voor dit onderwerp. De coronatijd heeft onze samenwerking alleen maar versterkt. In het voorjaar maakten we samen een filmpje dat we hebben gedeeld via Facebook en onze websites. Ook hebben we één folder Durf Digitaal gemaakt met daarin het aanbod van alle samenwerkingspartners overzichtelijk op een rij.

Olievlek

De partners hebben nog volop plannen om ook de komende tijd “de boer op te gaan”, om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Carin Jochems van SeniorWeb: ‘We hebben gemerkt dat we samen veel kunnen bereiken. Door corona zijn veel initiatieven niet doorgegaan of vooruit geschoven. Dit initiatief heeft juist een impuls gekregen. Dat komt volgens mij omdat we zijn blijven denken in mogelijkheden.’ Petra: ‘Het is echt leuk én waardevol om partners te hebben die meedenken in plaats van elkaar in de weg lopen. We merken bovendien dat steeds meer huisartsen in de regio de noodzaak zien van digitaal vaardige patiënten. In november organiseren we samen met een zeven huisartsen en de apotheek in Didam opnieuw een bijeenkomst. We blijven er aan werken dat dit zich als een olievlek uitbreidt.’

‘Ik ben me nu meer bewust geworden van de lokale samenstelling van de groep anderstaligen’, vertelt een deelnemer na de eerste training Vraaggericht werken met anderstaligen. De groep anderstaligen in je werkgebied is vaak heel divers. Vraag en aanbod sluiten niet overal even goed op elkaar aan. Hoe bouw je als Bibliotheek of taalcoachorganisatie meer kennis op van de doelgroepen en hun leervragen? Waar zet je op in? En hoe versterk je je positie op dit vlak richting stakeholders? Op 16 februari gingen medewerkers van bibliotheken en taalhuizen uit Overijssel en Gelderland hier mee aan de slag.

Op 23 januari vond de ‘Deeldag Integratie Nieuwkomers’ plaats met circa 25 deelnemers. Hoofdzakelijk van Overijsselse en Gelderse bibliotheken. In een aansprekend en interactief programma passeerden de volgende onderdelen de revue; ‘de pop-up Bibliotheek in de noodopvang, de klantreis non-formeel leren en de Inburgeringswet, vraaggericht werken met anderstaligen en collectie en programmering voor Oekraïense vluchtelingen.’  

De pop-up Bibliotheek in de noodopvang
Een actueel thema waaraan samen met de bibliotheken OBGZ, Enschede, Kampen, Borne en Deventer het afgelopen jaar structureel vorm is gegeven onder de noemer Bed, Bad, Brood, Boek.  Wouter van Balveren (OBGZ) en Marcel Bok (Bibliotheek Enschede) namen ons mee in hun ervaringen. Op basis van de ervaringen is in samenwerking met Rijnbrink de Handleiding opstarten pop-up Bibliotheek in de noodopvang samengesteld. Interesse om ook een rol van betekenis te hebben in de noodopvang in jouw gemeente? Je kunt een beroep doen op Rijnbrink en de ervaringen van de betreffende bibliotheken.

Klantreis non-formeel leren en de inburgeringswet
Er is onderzocht hoe de klant (taalvrager) het proces van het non-formeel leren ervaart. Nu het non-formeel leren een vast onderdeel vormt in de Wet Inburgering 2021, is het goed om dit in beeld te brengen en te positioneren bij gemeente en formeel onderwijs. Hanneke Kunst, deskundige in klantreizen, heeft samen met Bibliotheek Deventer en Bibliotheek West Achterhoek een klantreis gemaakt op het onderdeel non-formeel leren. En meer specifiek, de ervaringen van statushouders die gekoppeld zijn aan taalmaatjes. Patricia Poelmann van Bibliotheek Deventer schetste dit traject. Opvallende uitkomst? Deelnemers aan een taalcoachingstraject met een taalmaatje ervaren het proces als zeer positief. Natuurlijk zijn er ook verbeterpunten, die zitten met name in de vindbaarheid en het wachten op het starten na aanmelding. De klantreis is op te vragen bij Rijnbrink.

Vraaggericht werken met anderstaligen
Stichting Het begint met Taal heeft in samenwerking met het ITTA in de afgelopen jaren gewerkt aan het in kaart brengen van de verschillende bereikbare én onbereikbare doelgroepen voor bibliotheken en taalhuizen. Het gaat om forse aantallen in Nederland: in totaal ruim 1,35 miljoen. Dat gaat van vluchtelingen tot arbeidsmigranten en expats. Wil je hier gericht mee aan de slag? Breng dan de populaties in jouw lokale werkgebied in kaart en denk na over welke doelgroep(en) je wilt bereiken. En haal vervolgens op wat deze mensen willen leren. Hiervoor zijn 8 leerdomeinkaarten ontwikkeld. In een korte workshop namen Sylvia de Groot Heupner (Stichting Het begint met Taal) en Tirza de Fockert (KB) ons mee in deze materie.

Collectie en programmering voor Oekraïense vluchtelingen
Bibliotheken en Taalhuizen hebben in 2022 op veel plaatsen ingezet op aanbod voor de Oekraïense vluchtelingen. Deze groep van meer dan 75.000 mensen, voornamelijk vrouwen en kinderen, maakte daar gretig gebruik van. Olesya groeide op in de voormalige Sovjet-Unie en is al vele jaren werkzaam bij Rozet Arnhem. Al jaren zet zij zich in voor de Russische en Oekraïense gemeenschap in Nederland om voor deze groepen aanbod te creëren. In Arnhem heeft zich een community gevormd die zich hiermee zeer actief bezighoudt. Welke vraag is er en is daar aanbod voor? Dat gaat van het leren van de Nederlandse taal tot oriëntatie op werk en activiteiten voor ouders en kinderen. Ook het samenstellen van collecties met leer- en leesaanbod hoort daarbij. In de bijeenkomst deelden ook anderen hun ervaringen. Zo vertelde Anne Marth Kuilder van Bibliotheek Kampen over de ingerichte ‘huiskamer’ in de Bibliotheek. Speciaal voor de Oekraïners heeft Rijnbrink een projectcollectie samengesteld. Belangstelling? Neem hiervoor contact op met Anita van Lierop.

Meer informatie of vragen?
Voor de Bibliotheek kan de noodopvang snel een actueel thema worden. Meer informatie hierover vind je hier. Vragen of opmerkingen naar aanleiding van dit item of andere vragen over de Bibliotheek & Integratie? Neem contact op met Paul Hulman. Karien van Buuren, ook actief op dit thema, is vanwege zwangerschapsverlof afwezig tot medio mei 2023.

In de afgelopen drie jaren maakte fotografe Joey O’Loughlin in partnerschap met Movement On The Ground traditionele familiefoto’s in vluchtelingenkampen op het Griekse eiland Lesbos. Dit najaar zijn deze Family Portraitste zien in zes bibliotheken in Nederland, namelijk bij de bibliotheken Deventer, Venlo, Rivierenland, Gelderland-Zuid, Enschede en Amsterdam.

Movement on the Ground en bibliotheken vinden elkaar in een bijzondere samenwerking. Een unieke foto-expositie komt onder andere naar Bibliotheek Rivierenland, Enschede, Deventer en Gelderland-Zuid.

Meer mensen dan ooit tevoren zijn op de vlucht uit hun land, op zoek naar veiligheid en bescherming. Naast de vluchtelingenstroom die er al was, zijn er de mensen die de oorlog in Oekraïne ontvluchten. Alle 25 Nederlandse veiligheidsregio’s zoeken met spoed duizenden opvangplekken voor Oekraïnse vluchtelingen. Dat de Bibliotheek in noodopvangcentra van toegevoegde waarde kan zijn voor de vluchtelingen én voor de gemeenschap, leren we uit de ervaring van Bibliotheek Gelderland Zuid (OBGZ) in de noodopvang Heumensoord. En deze ervaring mogen andere bibliotheken en Rijnbrink gebruiken bij het Fieldlab ‘Bed, Bad, Brood, Boek’. Daarmee willen we komen tot een goed concept, dat bibliotheken in de toekomst ook op andere opvanglocaties snel en efficiënt kunnen inzetten.