Welke impact heeft corona op de mentale gezondheid van laaggeletterden en mensen met een licht verstandelijke beperking? Wordt er voor hen op een begrijpelijke manier gecommuniceerd over corona? Anouk Menko, onderzoeker bij het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen, vertelt.
‘Juist deze twee doelgroepen hebben moeite met het invullen van reguliere vragenlijsten. Daardoor is er minder zicht op hoe het met hen gaat, terwijl ze waarschijnlijk hard geraakt worden door de pandemie en de maatregelen. Daarom pakken we dit onderzoek anders aan. En daarbij kunnen we de hulp van bibliotheken en taalhuizen ook nu goed gebruiken!’
Anders dan anders
GGD Gelderland Zuid en Gelderland Midden initieerden dit onderzoek. Zij signaleerden dat er minder zicht was op deze doelgroepen. Ook Pharos, MEE Gelderse Poort, Academische werkplaats AMPHI en de Academische werkplaats ‘Sterker op eigen benen’ zijn betrokken. Anouk: ‘De reguliere vragenlijsten vanuit het RIVM worden met name door hoger opgeleiden ingevuld. Daarmee hebben we dus geen beeld hoe het gaat met de mensen die het juist moeilijk vinden om zo’n vragenlijst in te vullen en het dan maar niet doen. Wat dit onderzoek anders maakt is het feit dat we de vragenlijst samen met de laaggeletterden en mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) ontwikkelden. Met de vragenlijst van het RIVM als uitgangspunt keken we samen hoe we die vragen begrijpelijker konden maken en vervolgens testten we dat. Het onderzoek is ook te vinden op ikonderzoekmee.nl. Dat is een website voor mensen die minder digitaal vaardig zijn of moeite hebben met lezen en schrijven. Zij kunnen daar meedoen aan diverse onderzoeken. Deze website is ook gemaakt met de mensen zelf. Ook maakten we een filmpje met uitleg over het onderzoek. Ik vond het heel leerzaam om op deze manier te kijken naar vragenlijsten. Ook voor mensen die wel kunnen lezen en schrijven is dit veel begrijpelijker!’
Belangrijke rol voor Bibliotheek of Taalhuis
‘Het is lastig om laaggeletterden bij het onderzoek te betrekken. Veel mensen die moeite hebben met lezen en schrijven zullen zichzelf niet laaggeletterd noemen. Daarnaast is het niet een groep mensen die bijvoorbeeld op één plek samen komt. Alleen de mensen die er zelf mee bezig zijn en bijvoorbeeld taalles volgen bleken makkelijker te betrekken. Samen met Rijnbrink heb ik het onderzoek bij de taalhuizen onder de aandacht kunnen brengen. Mooi dat we elkaar, via dit onderzoek, als organisaties kunnen versterken’, aldus Anouk. Ondanks de lastige periode waarin het onderzoek plaatsvond, namelijk tijdens de gedeeltelijke lockdown eind 2020, vulden ongeveer 200 laaggeletterden de vragenlijst in en ongeveer 200 mensen met een LVB. Dat ging onder andere zo goed, omdat de taalhuisdocenten samen met de cursisten de vragenlijsten invulden. ‘Het is erg leuk om de vragenlijst in groepsverband in te vullen. Het geeft de docenten meer inzicht in het taalniveau van de cursist, maar het biedt ook veel aanknopingspunten om met elkaar over in gesprek te gaan. Ook als de resultaten er straks zijn, kan de Bibliotheek of het Taalhuis een grote rol spelen. Oplossingen bedenken dat is goed, maar de mensen echt weten te bereiken en te ondersteunen, dat is zo belangrijk!’
De resultaten
‘Eén van de uitkomsten naar aanleiding van de eerste vragenlijst is dat bij deze groep vaker de dagstructuur is weggevallen. Doordat hun werk of dagbesteding gestopt is, weten ze minder goed wat ze overdag moeten doen. Dit heeft een negatief effect op hoe deze mensen zich voelen. Hierdoor is het nog lastiger om iets te ondernemen. Er zijn genoeg mooie initiatieven om bij aan te sluiten. Hen hierop wijzen en motiveren om hier aan deel te nemen en zo de drempel weg te halen kan al een groot verschil maken’. Klik hier voor de resultaten en adviezen naar aanleiding van het onderzoek.
We bespreken de resultaten met verschillende professionals die werken met of voor laaggeletterden en mensen met een LVB. Denk aan mensen bij de GGD, gemeenten en natuurlijk Rijnbrink. Ook bespreken we de resultaten met de laaggeletterden en mensen met een LVB zelf. We hebben het dan ook over mogelijke oplossingen om het welzijn te verbeteren. En hoe de informatie over corona verbeterd kan worden. We zien een heel aantal interessante punten waarmee organisaties aan de slag kunnen om laaggeletterden en mensen met een LVB beter te bereiken. Wat ons bijvoorbeeld opviel is dat mensen, ten opzichte van een paar jaar geleden, veel digitaal vaardiger zijn. Met een beetje hulp en uitleg lukt het wél.’
Het vervolg
Anouk: ‘Het idee is dat we niet alleen vragen hoe het nu gaat, maar dat we iets opbouwen wat de komende jaren gebruikt kan worden. Zodat we langdurig zicht krijgen op deze mensen, niet alleen in een crisis, maar ook als het straks weer beter gaat. We startten dit onderzoek in september 2020. Binnen het onderzoek zetten we drie keer een vragenlijst uit. Eind 2021 ronden we het af. Inmiddels is het vaccinatieprogramma begonnen, wat veel mensen perspectief lijkt te geven. Maar we zitten nog steeds in een strenge lockdown. We willen de komende tijd graag monitoren hoe het met deze mensen gaat. Of ze zich beter gaan voelen of juist niet.’
Oproep! Vul de volgende vragenlijst in met jouw cursisten!
Vanaf 6 april kan er een volgende vragenlijst ingevuld worden. Wil je deze samen met jouw cursisten invullen, stuur dan een mailtje naar anouk.menko@radboudumc.nl. Zij stuurt je 6 april de informatie die je nodig hebt.
Dit onderzoek wordt gesubsidieerd vanuit ZonMW. Zij zijn gelinkt aan het ministerie van VWS.
