De kracht van de Bibliotheek op school is na 10 jaar wel duidelijk. Maar wat als er in de huidige exploitatie geen ruimte is voor groei? Aimée Streefland, programmacoördinator 0-18 van Bibliotheek Noordwest Veluwe, vertelt over de succesvolle aanpak met de gemeente Harderwijk en de daaruit voortvloeiende nieuwe structurele samenwerkingen met basisscholen.

Op 18 december start de aanvraagperiode van de subsidieregeling Kwaliteitsimpuls laagtaalvaardige ouders. Met een aanvraag kunnen bibliotheken hun aanbod voor deze doelgroep verstevigen en opschalen. Indienen kan van 18 december 2020 tot en met 28 februari 2021. De subsidieregeling is voor bibliotheken gepubliceerd in de Staatscourant. Voor elke bibliotheekorganisatie is 4.200 euro beschikbaar, bedoeld voor activiteiten voor laagtaalvaardige ouders in het kader van gezinsaanpak. Het gaat om aanbod dat loopt van 1 januari tot en met 31 december 2021. Lees hier meer.

Evelien Wietsma en Karien van Buuren denken graag mee hoe je de subsidie het beste kunt inzetten voor jouw lokale gezinsaanpak. Beiden zijn in ieder geval tijdens het telefonisch spreekuur kwaliteitsimpuls laagtaalvaardige ouders (gezinsaanpak)bereikbaar.

Spreekuur kwaliteitsimpuls laagtaalvaardige ouders (gezinsaanpak):

• Woensdagochtend 6 januari (9-12u)
• Donderdagochtend 14 januari (9-12u)
• Maandagochtend 18 januari (9-12u)
• Dinsdagochtend 2 februari (9-12u)

Benieuwd naar een overzicht van de subsidiemogelijkheden voor activiteiten rond de gezinsaanpak? Kijk dan hier.

Op het jaarlijkse Zwarte Cross-festival was er ook dit jaar weer een voorleestent aanwezig, waar werd voorgelezen in het Blagenparadijs, het deel van de Zwarte Cross dat exclusief bedoeld is voor kinderen (en ouders). De voorleestent van de Achterhoekse bibliotheken trok dit jaar ruim 2000 bezoekers.

Uit het sfeerverslag van Resy Oonk, Bibliotheek Oost-Achterhoek: "Het is verzengend warm. Alles zit onder een enorm dikke laag stof. Maar voorlezen doen we. En hoe! Met het zweet op het voorhoofd, voeten onder het stof en zo goed mogelijk ingesmeerd tegen de brandende zon. De temperaturen stijgen tot gigantische waarden. Gelukkig komt schaatskampioen Stefan Groothuis voor een verkoelende voorleessessie. Met verve weet hij het jonge publiek te boeien, superknap!
Floor kruipt maar liefst drie keer die dag in het Dolfjepak. De mooiste opmerking die we krijgen is toch wel van de jongeman die, na een dikke knuffel met Dolfje, verheerlijkt terugloopt naar zijn moeder en verzucht: “Dit is de mooiste dag van mijn leven”.

De voorleestent op de Zwarte Cross is een gezamenlijk initiatief van Bibliotheek Achterhoekse Poort, Bibliotheek West-Achterhoek, Bibliotheek Oost-Achterhoek, Graafschap Bibliotheken en Bibliotheek Montferland. Het initiatief wordt financieel ondersteund door Rijnbrink.

Bekijk het filmpje van de Bibliotheek op de Zwarte Cross.

‘Hoe geef je vorm aan de VoorleesExpress wanneer je niet bij gezinnen thuis kunt voorlezen?, Hoe kun je videobellen?’ en ‘Hoe houd je de aandacht vast van de kinderen en hoe betrek je de ouders op afstand?’. Allerlei vragen zijn besproken in de ‘Train de Trainer Online VoorleesExpress’ voor de projectleiders bij de Overijsselse en Gelderse Bibliotheken. Het is nu juist nóg harder nodig om het leesplezier te stimuleren bij de kinderen en ouders bekend te maken met het voorleesritueel. Maar hoe doe je dat als je gezinnen niet thuis kunt bezoeken? De komende tijd gaan de projectleiders, samen met adviseurs van Rijnbrink Karien van Buuren, Linda Voortman en Suzanne Goorhuis, uitproberen wat wel en niet werkt.

Verschillende vormen voorleestrajecten
Veel Overijsselse en Gelderse projectleiders (66%) zetten voorlopig het voorlezen bij gezinnen thuis voort, met 1,5 meter afstand. De helft van de projectleiders wil dit najaar een hybride voorleestraject vormgeven (een combinatie van online voorlezen en fysieke bijeenkomsten). Maar liefst 44% wil voorleessessies mogelijk maken in de Bibliotheek en 22% wil volledig online gaan voorlezen.

Kansen en uitdagingen in het online voorlezen
Behalve de nodige uitdagingen, brengen de nieuwe voorleestrajecten ook mooie kansen met zich mee. Zo geven bibliotheken aan: meer creativiteit, meer flexibiliteit, een hoger bereik gezinnen, een betere samenwerking met kinderopvang en basisonderwijs, en de inzet van digitale middelen en materialen.

Enorme bevlogenheid
Dit najaar wordt ervaring opgedaan met online voorleessessies en een hybride voorleestraject. In online uitwisselingsuurtjes worden die ervaringen met elkaar gedeeld. Karien van Buuren, senior adviseur Rijnbrink vertelt: 'De VoorleesExpress kan niet doorgaan in de originele opzet met de huidige beperkingen. We moeten echt met elkaar verkennen hoe we het project toch kunnen uitvoeren, want is ontzettend belangrijk om deze (veelal taalzwakke) gezinnen aangehaakt te houden. Zodat ze niet nog verder op achterstand raken. Elke projectleider zoekt naar een vorm die goed past bij de lokale situatie. Daar is een enorme bevlogenheid. Ook zien we dat vrijwilligers op allerlei creatieve manieren toch in contact blijven met hun voorleesgezin en op afstand voorlezen aan de kinderen. Het is heel waardevol om die ervaringen met elkaar te delen, te scherpen wat wel en niet werkt, en nieuwe materialen en een nieuwe werkwijze te ontwikkelen. Inmiddels heb ik zelf ook kennisgemaakt met mijn voorleesgezin in de bibliotheek en ga ik de komende tijd ervaren hoe het is om online invulling te geven aan het voorleesritueel.'

Vragen of opmerkingen over de VoorleesExpress? Neem contact op met Karien van Buuren of Linda Voortman.

Het BiebBoys-team Joran Floor, Kees Meulendijks en Petra Mackenbach van de Bibliotheek Gelderland Zuid mogen zich NBD Jeugdspecialist van het Jaar 2021 noemen. Déze zomer moedigen de BiebBoys kinderen (groep 5 – 8) aan om ook in de zomervakantie met boeken en lezen bezig te zijn. In samenwerking met Rijnbrink is dit programma beschikbaar gesteld voor alle bibliotheken in Overijssel en Gelderland. Veel bibliotheken maken gebruik van dit aanbod, voor het onderwijs, voor in de vestigingen of allebei.

Donderdag 21 januari organiseerde Rijnbrink in samenwerking met de Bibliotheek Kampen een webinar over Digitale prentenboeken voor het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken en het Gelders Bibliotheek Netwerk. Drs Kees Broekhof van Sardes vertelde in dit webinar over de meerwaarde van digitale prentenboeken.

Dinsdag 20 oktober organiseerde Rijnbrink een webinar voor het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken en het Gelders Bibliotheek Netwerk over de effectiviteit van ouder-kind programma’s. Prof. dr. Roel van Steensel vertelde in dit webinar over wetenschappelijk onderzoek naar ouder-kindprogramma’s gericht op de stimulering van taal en geletterdheid. Welke rol spelen ouders in de ontwikkeling van geletterde vaardigheden en in de ontwikkeling van leesmotivatie? En hoe sluit je hierop aan met ouder-kindprogramma’s? Dat was de centrale vraag van dit webinar. Met ruim 150 aanmeldingen was er veel belangstelling.

De VoorleesExpress breidt gestaag uit

In 2015 is de pilot van het project de VoorleesExpress bij de Gelderse Bibliotheken gestart met vijf pilotbibliotheken in zes gemeenten. Om de pilot te kunnen starten en uitvoeren is in 2014  door de Bibliotheken en Rijnbrink subsidie aangevraagd bij landelijke fondsen. Met succes, want de pilot is voor 2015 tot 2017 mede mogelijk gemaakt door cofinanciering van het Oranje Fonds, het Kansfonds en het Vsbfonds.

De pilot-bibliotheken waren: de Bibliotheek Gelderland-Zuid i.s.m. Tandem Welzijn (gemeente Nijmegen), Graafschap Bibliotheken (gemeenten Zutphen en Lochem), de Bibliotheek Nijkerk (gemeente Nijkerk), de Bibliotheek Brummen-Voorst (gemeente Voorst) en de Bibliotheek Noord-Veluwe (gemeente Elburg).

Namens het Gelders Bibliotheeknetwerk heeft Rijnbrink de rol van franchisenemer op zich genomen richting franchisegever Stichting VoorleesExpress. Door het project op te tillen naar netwerkniveau, kunnen de Bibliotheken samen optrekken. Zo zetten zij in gezamenlijkheid in op doorontwikkeling en kunnen scherpere prijsafspraken worden gemaakt met de franchisegever. Door deze franchiseconstructie zijn de projectkosten lager en is het mogelijk – ook voor de kleinere kernen – om te starten met de VoorleesExpress.

Werkgebied en bereik

Tijdens de pilotperiode hebben we ingezet op verdere uitbreiding en het vormen van een netwerk van VoorleesExpress-locaties in Gelderland. Op dit moment treden acht Gelderse Bibliotheken op als lokale uitvoerder van de VoorleesExpress in achttien gemeenten:

• de Bibliotheek Gelderland Zuid i.s.m. Tandem Welzijn: VoorleesExpress Nijmegen
• de Bibliotheek Gelderland Zuid: VoorleesExpress Berg & Dal, VoorleesExpress Lingewaard (start 2018), VoorleesExpress Overbetuwe (start 2018)
• de Bibliotheek Nijkerk: VoorleesExpress Nijkerk
• de Bibliotheek Noord-Veluwe: VoorleesExpress Hattem, VoorleesExpress Heerde, VoorleesExpress Elburg en VoorleesExpress Oldebroek
• de Bibliotheek Brummen-Voorst: VoorleesExpress Brummen en VoorleesExpress Voorst
• de Graafschap Bibliotheken: VoorleesExpress Zutphen en VoorleesExpress Lochem
• de Bibliotheek Barneveld i.s.m. VluchtelingenWerk Oost NL: VoorleesExpress Barneveld
• de Bibliotheek West-Achterhoek: VoorleesExpress Doetinchem
• de Bibliotheek Veluwezoom vanuit het Taalhuis Veluwezoom: VoorleesExpress Renkum, VoorleesExpress Rheden en VoorleesExpress Rozendaal (start 2018)

Bovenstaande Bibliotheekorganisaties nemen deel aan de gezamenlijke franchiseconstructie. Daarnaast zijn zes Bibliotheken betrokken bij de VoorleesExpress als samenwerkingspartner in zes gemeenten waar een andere organisatie franchisenemer is. Het totaaloverzicht van alle VoorleesExpress-locaties is hier te vinden.

In 2017 zijn in totaal zo´n 300 gezinnen bereikt. Ook in 2018 rijdt de VoorleesExpress door in Gelderland en zetten we in op verdere uitbreiding!

Neem voor meer informatie over (starten met) de VoorleesExpress contact op met Linda Voortman (Rijnbrink) of bel 0630195599.

Dinsdag 20 april organiseerde Rijnbrink een tweede webinar voor het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken en het Gelders Bibliotheek Netwerk in het kader van de gezinsaanpak laaggeletterdheid. Martine van der Pluijm vertelde over haar onderzoek en aanpak ‘Thuis in Taal’.

Het onderzoek gaat over het aangaan van partnerschapsrelaties met laagopgeleide ouders ter ondersteuning van de taalontwikkeling van hun jonge kinderen. Dit heeft geleid tot een zeven-stappenplan. Met Martine gingen we in gesprek over de wijze waarop (voor)scholen en bibliotheken kunnen samenwerken om partnerschapsrelaties aan te gaan met ouders en welke rol de bibliotheek op zich kan nemen. 

Op initiatief van 5 Overijsselse bibliotheken organiseerde Rijnbrink samen met hen het webinar Rijke Taal op 29 september. In totaal meldden 548 leerkrachten, leesconsulenten en andere belangstellenden uit Gelderland, Overijssel en daarbuiten zich aan. In anderhalf uur nam Anneke Smits, een van de schrijvers van het boek Rijke Taal, hen mee in de wereld van het (veranderende) taal- en leesonderwijs.

Anneke ging onder andere in op het belang en de urgentie van het anders inrichten van Nederlands leesonderwijs. Zo gaf ze haar blik op de vreemde opzet van lesmethodes waarin een verhalenstructuur ontbreekt. Daardoor missen leerlingen de context die juist belangrijk is voor hun woordenschat en begrip. Wat nodig is, is een rijke taalontwikkeling. Die kan het best worden vormgegeven door thematisch te werken, in blokken van 6-8 weken, en daarbinnen rijke taal aan te bieden. Een filmpje van basisschool de Triangel in Rouveen en Bibliotheek Staphorst gaf hier verdere invulling aan. Een tweede film van didactisch en orthopedagogisch centrum DOC93 en Stadkamer Zwolle liet zien hoe zij de samenwerking hebben opgepakt, om samen tot mooie resultaten te komen als het gaat om rijke taal. Tot slot gaf Anneke een toelichting op welke boeken en teksten dan wél geschikt zijn om aan te bieden in de klas.

Interactief
Ondanks dat de lezing online was, was er toch veel interactie mogelijk. Deelnemers stelden hun vragen via de chatfunctie. Deze vragen werden achter de schermen beantwoord door moderatoren en enkele vragen werden ook live aan Anneke gesteld en beantwoord.

Samenwerken is elkaar versterken
De animo voor het webinar was groot. Het thema Rijke Taal blijkt volop in de belangstelling te staan. De aanwezigen reageerden bovendien positief op het webinar. In de chat klonk veel herkenning en inspiratie om met frisse energie aan het onderwerp te werken. Ook werd de kracht van samenwerking duidelijk.

Het webinar was geïnitieerd door Bibliotheek Dalfsen-Nieuwleusen, Bibliotheek Kampen, Bibliotheek Staphorst, Bibliotheek Zwartewaterland en Stadkamer Zwolle. Samen met Rijnbrink werd het idee om een webinar te organiseren uitgevoerd. Zo zie je dat een lokale signalering van een vraagstuk kan leiden tot het inspireren van een grote mensenmassa, om samen te werken aan verbetering.

Terugkijken
Benieuwd naar het webinar? Vraag bij jouw bibliotheek naar de terugkijklink. Ook de gebruikte presentatie is via de bibliotheek beschikbaar.

Meer weten over Rijke Taal? Het boek ‘Rijke Taal’, geschreven door Anneke Smits en Erna van Koeven, staat boordevol weetjes en tips. Lees ook hun blog. Neem ook eens contact op met je lokale bibliotheek. Jouw leesconsulent kan informatie en lezingen verzorgen over goed leesaanbod en bijvoorbeeld tips geven over passende boeken bij thematisch werken.

Uitleencijfers en bezoekersaantallen vertellen al lang niet meer het hele verhaal van de waarde van bibliotheken voor inwoners en lokale gemeenschappen. We hebben andere verhalen nodig om stakeholders zoals de gemeente te kunnen vertellen over bibliotheken.^[1] Hoe we dat doen? Dat is nog een uitdaging. Vaak ook voor de gemeenten.

Uit een peiling van Squla (2012) bleek dat 94 procent van de leerkrachten in het primair onderwijs (PO) na de zomervakantie een terugval in niveau ziet bij de leerlingen. In verschillende wetenschappelijke onderzoeken is deze zogenoemde zomerdip aangetoond.