Dinsdag 20 april organiseerde Rijnbrink een tweede webinar voor het Netwerk van Overijsselse Bibliotheken en het Gelders Bibliotheek Netwerk in het kader van de gezinsaanpak laaggeletterdheid. Martine van der Pluijm vertelde over haar onderzoek en aanpak ‘Thuis in Taal’.
Het onderzoek gaat over het aangaan van partnerschapsrelaties met laagopgeleide ouders ter ondersteuning van de taalontwikkeling van hun jonge kinderen. Dit heeft geleid tot een zeven-stappenplan. Met Martine gingen we in gesprek over de wijze waarop (voor)scholen en bibliotheken kunnen samenwerken om partnerschapsrelaties aan te gaan met ouders en welke rol de bibliotheek op zich kan nemen.
Ben je benieuwd naar het webinar? Kijk deze hier terug.
Nieuwe manieren zoeken voor gezinsaanpak
Martine van der Pluijm: “We weten dat de basis van taalontwikkeling van jonge kinderen wordt gelegd in de leeftijd tot acht jaar. Dit gebeurt grotendeels thuis tijdens de interactie tussen kinderen en hun ouders. Om deze reden werken bibliotheken, scholen en andere educatieve professionals al geruime tijd aan de geletterdheid en taalontwikkeling van kinderen (en hun ouders). Maar weten we wel wat werkt bij (met name) laagopgeleide ouders? Hoe bereiken we hen op een manier die ook echt bij hen past?”
Tijdens het onderzoek kwamen voorbeelden naar voren, waaruit blijkt dat bepaalde activiteiten zoals voorlezen, niet altijd het gewenste effect hebben. Daarnaast blijkt dat veel ouders het lastig vinden om op de juiste manier met hun jonge kind te praten. Ze stellen weinig vragen als kinderen nog niet kunnen praten. Of ze zijn terughoudend als Nederlands niet hun moedertaal is en ze denken dat ze alleen maar Nederlands moeten praten met hun kind.
Van praatcultuur naar leescultuur
Martine: “Er zijn leesbevorderingsprogramma’s om ouders en kinderen kennis te laten maken met wat je een ‘leescultuur’ kunt noemen. Maar voordat ouders en kinderen zover zijn, zijn er vaak eerst andere stappen nodig. Thuis in Taal is een stappenplan om ouders en kinderen eerst te introduceren in een ‘praatcultuur’. Dit praten is namelijk niet vanzelfsprekend in gezinnen. Ouders kunnen onzeker worden over hun rol en denken dat ze iets verkeerd doen als een activiteit gericht op lezen bij hen niet werkt. Het doorlopen van de verschillende stappen en het reflecteren hierop helpt ouders en professionals om aan te sluiten bij de specifieke situatie van de taalomgeving van ouder en kind. Een vervolgstap is wellicht ouders te introduceren in een ‘leescultuur, door hen te laten wennen aan het omgaan met boeken en voorlezen’”
Stappenplan
Thuis in Taal focust zich daarom allereerst op het stimuleren van de interactie tussen ouder en kind. Het onderzoek Thuis in Taal bestaat uit een zeven-stappenplan waarbij steeds reflectie plaatsvindt op het handelen.
Martine van der Pluijm: “De eerste stap is om de taalomgeving van kinderen thuis goed te verkennen. Juist voor ouders waarbij sprake is van laaggeletterdheid kan er sprake zijn van een kloof in wat er aanwezig is in deze gezinnen en wat we graag willen (namelijk het uitbreiden van taal van kinderen). Het is belangrijk om een passende manier te vinden die aansluit bij de ouder én kind. Als het inzetten van een boekje niet aansluit bij deze behoefte en mogelijkheden van ouders, zal er ook geen positieve interactie ontstaan en heeft dit geen effect. De perfecte oplossing bestaat hierbij niet. Door steeds samen uit te proberen (met ouders, leraren, professionals) en hierop te reflecteren kom je tot passende oplossingen, maar dit vraagt tijd, geduld en focus.”
Relatie met ouders is cruciaal
Uit het onderzoek blijkt dat de relatie (van het kind) met de ouders cruciaal is. Pas als die relatie goed is, kan er gestart worden met het organiseren van (spel) activiteiten en het uitproberen van taalstrategieën. Afstemming van rolopvattingen van ouder en begeleider is daarbij van belang. Het is daarom belangrijk om eerst aandacht te besteden aan de rolontwikkeling van de ouders en daarna pas prioriteit te geven aan het – op een plezierige manier – uitbreiden van de taal.
Martine: “Om te komen tot passende activiteiten en het uitbreiden van taal is het belangrijk te beginnen bij het begin: weten wat er in het gezin speelt, contact maken en relatie opbouwen met ouder en kind. Van daar uit kun je het aanbod pakken wat hierbij past. Natuurlijk in samenwerking met partners, als het onderwijs, professionals, de bibliotheek.”
Het gaat niet vanzelf
Tijdens het webinar bleek dat veel deelnemers ervaren dat het realiseren van de partnerschapsrelatie met de ouders in de praktijk best een uitdaging is. Het onderzoek en de aanpak zijn tot stand gekomen in samenwerking met het onderwijs. Hierbij bleek dat Bibliotheken in het onderwijs vaak al een natuurlijke partner zijn in leesbevordering. Er is echter wel een omslag in het denken nodig, waarbij de rol van ouders wordt erkend in de taalontwikkeling van kinderen en waar ouders worden gezien als gelijkwaardige partner. Dat geldt voor alle betrokkenen: school, bibliotheken en andere partners.
De principes van de aanpak Thuis in Taal zijn in verschillende contexten toe te passen. Wil de aanpak slagen, dan is het van belang om álle stappen met zorgvuldigheid te doorlopen. Het stappenplan moet niet gezien worden als een keurslijf, maar als een hulpmiddel om te reflecteren. Iedere stap expliciteert een belangrijke component van een integrale aanpak. Als ouders niet willen meewerken, dan kun je je met de stappen afvragen waar dan de aansluiting mist en hoe je er als begeleider voor kunt zorgen dat die er wél is. Dat vraagt tijd en aandacht.
Leesconsulenten kunnen de aanpak met kinderen en ouders vanuit de klas van de leerkracht verrijken met hun inbreng en kunnen die aansluiting benutten voor taal- en leesbevordering richting kinderen en ouders. Zo ontstaat er een win-win situatie waarbij het onderwijs zich gesteund voelt door de bibliotheken en waar uiteindelijk meer diepgang kan komen in taalstimulering en leesbevordering.
Vervolgonderzoek
Op dit moment loopt er een vervolgonderzoek naar welke vorm van thuisondersteuning past bij de aanpak Thuis in Taal op school. Hierbij wordt samengewerkt met de Rotterdamse Peuterschool en de VoorleesExpress.
Meer informatie
Publicatie Beter Thuis in Taal
Over Dr. Martine van der Pluijm (incl. publicatie proefschrift, podcast, filmpjes)
