Uitleencijfers en bezoekersaantallen vertellen al lang niet meer het hele verhaal van de waarde van bibliotheken voor inwoners en lokale gemeenschappen. We hebben andere verhalen nodig om stakeholders zoals de gemeente te kunnen vertellen over bibliotheken.[1] Hoe we dat doen? Dat is nog een uitdaging. Vaak ook voor de gemeenten.
Verandertheorie
Daarom is Rijnbrink begonnen met het uitwerken van vier voorbeelden binnen de programmalijn Geletterde Samenleving met behulp van een ‘verandertheorie’; een verhaal over de bijdrage die de bibliotheken leveren aan opgaven zoals de Geletterde Samenleving. We kozen daarvoor vier niveaus: de goed onderzochte interventie VoorleesExpress, de populaire (maar niet onderzochte) Nationale Voorleeswedstrijd, de werkwijze gezinsaanpak en het relatief nieuwe project Samen Digi-TAAL. Deze hebben we geprobeerd te vangen in veranderverhalen. Hieronder beschrijven we kort de processen, stand van zaken en hoe je zelf ook gebruik kunt maken van de uitgewerkte verhalen.
VoorleesExpress
Aan informatie en onderbouwing voor de VoorleesExpress geen gebrek. Ook de uitvoering is in de praktijk zo verbeterd, dat de interventie staat. Het opstellen van de verandertheorie is daarom relatief eenvoudig. Tijdens de Kenniscirkel voor projectleiders van de VoorleesExpress hebben we aandacht besteed aan het thema Bereik en Impact. Deze termen worden veelvuldig gebruikt, maar wanneer praten we over het één en wanneer over het ander? En hoe kun je een Verandertheorie gebruiken om dit inzichtelijk te krijgen? Hierbij hebben we de opgestelde Verandertheorie van de VoorleesExpress als voorbeeld gebruikt. Er is aannemelijk gemaakt welke veranderingen (effecten) optreden die bijdragen aan de impactdoelstelling ‘Kinderen verkleinen hun taalachterstand’. Dit voorbeeld kun je gebruiken in de gesprekken met collega’s en/of stakeholders. Klik hier voor het concept van de verandertheorie.
De Nationale Voorleeswedstrijd
Net als de VoorleesExpress is de Nationale Voorleeswedstrijd een afgebakende activiteit die in veel bibliotheken en scholen wordt uitgevoerd en op enthousiasme van docenten kan rekenen. Partijen als Stichting Lezen en de POI’s hebben duidelijke rollen. Anders dan bij de VoorleesExpress is er weinig (wetenschappelijk) onderzoek naar de werking van de interventie en bestaat de verandertheorie dus meer uit logische redenaties en aannames. Stichting Lezen heeft aangegeven in 2022 een onderzoek te starten naar de effecten van De Nationale Voorleeswedstrijd voor deelnemers. Er is nog niet met specialisten over gesproken, maar het concept kan je wellicht ook lokaal helpen om de meerwaarde van dit vaste product voor scholen, te onderbouwen. Klik hier voor het concept van de verandertheorie.
Gezinsaanpak
Collega-POI ProBiblio ontwikkelde het document: van KPI tot effect, waarin een zestal verandertheorieën op programmalijn-niveau wordt uitgewerkt, waaronder de gezinsaanpak, digitale geletterdheid, het Makkelijk Lezen Plein en structurele samenwerkingen met scholen op het gebied van taal. Maak gebruik van wat er al is en pas aan de eigen context aan.
Samen Digi-TAAL
Dit project zit in de fase van ontwikkelen naar borgen. Na een vliegende start met impulsgelden, heeft het project in veel bibliotheken een nieuwe uitdaging: borging. Hoe zorg je ervoor dat datgene wat je hebt opgebouwd niet verloren gaat? Daarnaast willen verschillende andere bibliotheken starten met het opzetten van het Samen Digi-TAAL-traject. Waar moet je dan aan denken? Samen met specialisten van zowel kinderen als de ouders, werd gekeken naar hoe je zo’n verandertheorie in deze fase van het project kan vormgeven en inzetten. Klik hier voor het concept va de verandertheorie.
Wil je zelf aan de slag?
Hierbij alvast een paar tips: maak je verandertheorie samen met collega’s, gebruik ervaringen, inzichten en onderzoeksresultaten als input voor de ToC, wees je bewust van aannames en maak deze expliciet en houd het pragmatisch en werkbaar.
Lijkt het je interessant, maar weet je niet waar te beginnen? Neem dan contact op met Modai van Aken (modai.vanaken@rijnbrink.nl) of Laurie de Zwart (laurie.dezwart@rijbrink.nl). We helpen je graag verder! Wil je meer weten over het instrument van de verandertheorie en het impactmanagement? Kijk dan ook eens naar deze eendaagse impactmanagement.
[1] Dit vraagstuk is er niet alleen voor de bibliotheken, ook Rijnbrink staat voor deze opgave. Daarom heeft de Provincie Gelderland vorig jaar gevraagd inzichtelijk te maken wat Rijnbrink en het bibliotheeknetwerk toevoegen aan het bibliotheekwerk in Gelderland. Dit werd het begin van een uitgebreider traject dat we hierboven ook gedeeltelijk beschrijven.
