Geen armoede, gendergelijkheid en schoon water en sanitair voor iedereen. Het zijn drie van de maar liefst zeventien Sustainable Development Goals (SDG’s, ook wel: Duurzame Ontwikkelingsdoelen) die alle landen, aangesloten bij de Verenigde Naties, vóór 2030 samen willen behalen. Ons land kent inmiddels talloze initiatieven die op regionale of lokale schaal bijdragen aan het behalen van deze doelen. Zo ook ‘SDG’s in bibliotheken’, een project waarvoor de Bibliotheken Utrecht, Midden-Brabant, Deventer, Kampen, Rivierenland en Wijchen, Stichting SETUP en Rijnbrink de handen ineen hebben geslagen. “De Bibliotheek - van nature een organisatie van kennisdeling - is de perfecte plek om lokaal aan grote, mondiale doelen te werken. Zo werken bibliotheken aan een betere wereld.”
Grote SDG’s, klein en tastbaar
Hoe neem je als Bibliotheek stelling in? Hoe maak je de SDG's dragelijk? En hoe voer je ze uit? “Grote bibliotheken zoals Utrecht en Tilburg hebben voldoende ruimte om dit te onderzoeken, maar dat geldt vaak niet voor kleine(re) bibliotheken”, vertelt Laurie Zwart, adviseur Educatie, Cultuur & Samenleving bij Rijnbrink. “Die bibliotheken willen ook graag hun steentje bijdragen, maar bij hen ontbreekt het aan middelen en ontwikkelcapaciteit. Daar is ons project voor in het leven geroepen: we leveren inspiratie, houvast en ontwikkelingsmogelijkheden om de SDG’s regionaal of zelfs lokaal aan te kaarten. Alle kennis en expertise van de nu deelnemende bibliotheken wordt gebundeld en beschikbaar gemaakt. Kijk maar eens op de website van het project. Het gaat dan niet om kant-en-klare formats die men letterlijk kan kopiëren, maar écht om inspiratie. Het moet namelijk lokaal interessant zijn. Alleen zo ontdekken mensen hoe zij zélf actie kunnen ondernemen en dus aan die VN-doelen kunnen bijdragen.”
De boon als onderwerp van gesprek
Alle inspiratie wordt straks gebundeld in twee format books. In deze boeken komen handige oefeningen en methodieken te staan voor het opzetten van een eigen SDG-programmering. Eén initiatief dat hier zeker een plekje in krijgt, is het Bonenhuis - een lokale samenwerking tussen Bibliotheek Rivierenland locatie Culemborg en het Elisabeth Weeshuis Museum. Het Bonenhuis draagt bij aan SDG 12, verantwoorde consumptie en productie. “De weeskinderen aten vroeger veel bonen, die ze in hun eigen moestuin kweekten. Ze dopten precies genoeg - niet meer en niet minder”, vertelt Leonieke Terlouw, directrice van het Elisabeth Weeshuis Museum. “Het eten van nu lijkt niet op dat van de weeskinderen. In de supermarkten liggen duizenden producten. Toch komt de boon anno 2021 veel ter sprake in maatschappelijke discussies. Bonen hebben een kleine footprint, groeien snel én zijn gezond en lekker als vleesvervanger. Daarom vonden de Bibliotheek en wij de boon perfect om het thema voeding gezamenlijk mee onder de aandacht te brengen.”
Van geschiedenis naar actualiteit
En zo is - met hulp van Stichting SETUP en mede dankzij een subsidie van Stichting Pica - onlangs het Bonenhuis ontstaan. Op 15 mei dit jaar is door de kinderburgermeester van Culemborg de eerste boon gelegd, waarna ook andere kinderen hun bonen konden planten. Nu klimmen op het weeshuisplein honderden bonen langs de staken van een miniatuur weeshuis, gemaakt door de Culemborgse moestuinier en timmerman Rutger Heijmen. Voor het museum en de Bibliotheek is deze realisatie van het Bonenhuis het startpunt voor meerdere, ook gezamenlijke activiteiten, zoals proeverijen, een zadenbibliotheek, lezingen, een moestuindag en een tentoonstelling. “We koppelen daarbij graag de geschiedenis van Culemborg aan de actualiteit. Zo maken we een groot thema als voeding klein en tastbaar”, vertelt Herman Wevers, Activiteitenprogrammeur Culemborg bij Bibliotheek Rivierenland.
Van tentoonstelling tot moestuindag
“Op 30 juni opent bijvoorbeeld onze gezamenlijke tentoonstelling ‘Je eigen boontjes doppen’. Deze gaat over het moestuinieren in Culemborg tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Maar moestuinieren is ook actueel - anno 2021 is de moestuin weer helemaal ‘in’. Steeds meer mensen willen hun eigen voedsel kweken, als tegenreactie op wat er gebeurt in de voedingsindustrie”, vertelt Wevers verder. “Verder organiseren we tijdens de Open Monumentendag in september samen een moestuindag. De bonen worden geoogst, er zijn proeverijen en er is theater. Die dag is voor ons als Bibliotheek verder de aanzet voor een reeks lezingen over duurzaamheid. Eén van die lezingen wordt gegeven door een stadsarchitect en gaat over de duurzame stad, een andere wordt gegeven door een Culemborger die zijn eigen huis gebouwd heeft en nu volledig zelfvoorzienend is.”
Bewustwording creëren
Terlouw vult aan: “Als museum hebben we het themajaar ‘Genoeg voor een heel weeshuis’. Zoals ik al eerder zei lijkt het eten van de weeskinderen nauwelijks meer op ons eten van nu. Er is in Nederland meer dan genoeg - we gooien zelfs eten weg. Is het dan niet te veel? Door het contrast tussen vroeger en nu te laten zien, sporen we kinderen én hun ouders aan om daar zelf een mening over te vormen. Want daar gaat het om: bewustwording creëren. Wat gebeurt er qua voeding op dit moment allemaal in de wereld? En wat vind ik daar eigenlijk van? Als we mensen dáár wijzer in maken, is ons doel als Bibliotheek en museum geslaagd.”
Meer weten of vragen over het project SDG's in bibliotheken? Kijk op www.sdg-bibliotheek.nl of neem contact op met Laurie de Zwart. Heeft jouw Bibliotheek al Mixtapes ontvangen? Medewerkers uit verschillende bibliotheken nemen je in de Mixtapes mee in hun ervaringen rondom de SDG's.
