“Iedereen moet goed kunnen lezen” aldus Martin Bergsma van de Bibliotheek Wijchen. “Mensen die goed kunnen lezen, kunnen goed functioneren in onze samenleving. Jong beginnen met lezen en blijven lezen zijn daarom belangrijk.” Martin is Domeinspecialist Jeugd en Onderwijs en Combinatiefunctionaris Literaire Vorming en Mediawijsheid en Verhalenverteller. Martin vertelt: “Al zo’n vijf jaar geleden was ik bezig om aandacht te krijgen voor taalachterstand, met name bij kinderen. Het onderwerp kreeg wat mij betreft onvoldoende aandacht. Vandaag de dag is dit anders en staat taalachterstand als onderwerp beschreven in de Lokaal Educatieve Agenda (LEA) in Wijchen. Een mooie kans voor de Bibliotheek om nu het verschil te maken.” Martin Bergsma deelt zijn enthousiaste verhaal over het Leesoffensief in Wijchen graag. Ook Eva Janssen van basisschool Wingerd en Henry Verharen van het Maaswaal College vertellen over het stimuleren van leesmotivatie bij kinderen en over de samenwerking met de Bibliotheek Wijchen.
‘Lezen op de kaart zetten’ Bibliotheek Wijchen neemt initiatief
Martin blikt terug: “Ongeveer vijf jaar geleden dienden wij als Bibliotheek het plan ‘Wijchen leest’ bij de LEA in. Het was een voorstel om leesmotivatie bij kinderen te (blijven) stimuleren met als doel het terugdringen van taalachterstand. Het onderwerp kreeg helaas geen urgentie, maar het bleef in mijn achterhoofd hangen, mede vanwege de bevindingen van het Programma voor Internationale Student Assessment (PISA) over lezen, onderschreven door de Onderwijsraad en de Raad van Cultuur. Tijd om actie te ondernemen. Samen met Rijnbrink maakten wij een kansenscan en nodigden wij partners uit voor een Netwerkbijeenkomst. Op basis daarvan maakten wij een plan voor de LEA. Het pakte goed uit. Na gesprekken met partners kregen wij de opdracht om een stappenplan te maken voor de komende twee jaar. En daar zijn we nu volop mee bezig.
Netwerkbijeenkomst Leesmotivatie betrokken partners kinderen van 0 tot 16 jaar
Namens Bibliotheek Wijchen nodigde Martin alle betrokken partijen rondom kinderen uit voor een netwerkbijeenkomst in de Bibliotheek van Wijchen. Martin: “De uitnodiging verstuurden wij naar consultatiebureaus, kinderopvangorganisaties, peuterspeelzalen, VSO en BSO organisaties, basisscholen en middelbaaronderwijs. De uitnodiging ging naar medewerkers die het onderwerp ‘lezen’ onder hun hoede hebben. Al deze organisaties kunnen iets betekenen op het gebied van leesmotivatie bij kinderen. Het doel van de avond was duidelijk: Met elkaar bespreken hoe wij leesmotivatie bij kinderen kunnen stimuleren. Iedere organisatie kan vanuit eigen expertise iets betekenen op het gebied van leesplezier voor (jonge) kinderen. Of het nu om voorlezen, leren lezen of aanmoedigen van lezen, gaat. Bij deze bewustwording is de Bibliotheek graag een samenwerkingspartner voor al deze partijen. De Bibliotheek Wijchen beschikt over een goede collectie, is deskundig en kan een bijdrage leveren aan een planmatige aanpak van leesmotivatie. Tijdens de netwerkavond bespraken we vooral wat we voor elkaar kunnen betekenen, hoe we elkaar kunnen inspireren en wat we van elkaar kunnen leren. Maar ook de rol van de Bibliotheek bij dit thema was een gespreksonderwerp. ‘Als je plezier hebt in het lezen, heb je hier de rest van je leven profijt van’, onderschrijven de deelnemers van de netwerkavond.”
Basisschool Wingerd en Bibliotheek Wijchen trekken samen op voor leesplezier
Eva Janssen, locatieleider basisschool Wingerd uit Bergharen, vallend onder Samenwerkingsstichting Kans & Kleur, was aanwezig bij de netwerkbijeenkomst. Eva: “Ik herinner mij deze avond vooral als positief en inspirerend. Aanwezigen vertelden hoe zij ‘alles rondom lezen’ stimuleren bij kinderen. Samenwerken met de Bibliotheek Wijchen doen wij als basisschool - liggend buiten de kern van Wijchen - graag. Ik zie het zelf als een missie om de kinderen op onze school te leren dat lezen echt leuk is! Want dat is het echt! Op onze school werken wij met LIST. Dit is geen leesmethode die je zo kan aanschaffen, maar een leesmethodiek waarmee je aan de hand van leesboeken kinderen leert lezen. En voor die leesboeken maken wij dankbaar gebruik van niet alleen de boeken van de Bibliotheek, maar ook van de kennis van Martin van de Bibliotheek. Samen met Martin bedenken wij acties om lezen te stimuleren. Zo liggen er voor na de coronatijd mooie ideeën op de plank. Als voorbeeld: de door kinderen op school gemaakte knutselwerken gaan we exposeren in de Bibliotheek. Zo stimuleren we het Bibliotheekbezoek. Ook sluiten we aan bij landelijke leesactiviteiten en hebben we soms een prijsvraag. Als we op school werken met het thema gedichten, dan komt Martin vanuit de Bibliotheek met verrassende gedichtenboeken. Echt superleuk!” Eva vraagt zich af of bij iedere school bekend is hoeveel de Bibliotheek voor school kan betekenen. “Niet alleen door de uitleen van boeken”, benoemt Eva. “Op onze school organiseert Martin bijvoorbeeld een literair leesgesprek en binnenkort start er een leesgroep speciaal voor jongens. Ik hoor de kinderen soms vragen: “Is er nog tijd om te lezen?” En dat is wat we zo graag willen bereiken!’’
Maaswaal College: buurman en samenwerkingspartner van Bibliotheek Wijchen
Henry Verharen is docent Nederlands op het VMBO bij het Maaswaal College. De sectievergaderingen van dit vak bezoekt Martin regelmatig. We bespreken dan het Leesplan. Henry vertelt enthousiast: “Bij ons op school starten we een Nederlandse les altijd met lezen. Een klein kwartiertje even een zelfgekozen boek op tafel en lekker lezen. Ikzelf doe hier uiteraard aan mee. In mijn tas zit altijd een boek.” Henry vertelt: “Als VMBO zijn wij blij dat onze school en de Bibliotheek buren zijn. We hebben daarom zelf ook geen mediatheek, omdat we hiervoor prima bij onze buurman terecht kunnen. Onze leerlingen hebben allemaal in hun schoolpas een chip, zodat de schoolpas ook een bibliotheekpas is. We hebben hierover financiële afspraken gemaakt met de Bibliotheek. Deze investering verdient zich zeker terug. Anders hadden wij als school zelf een mediatheek moeten inrichten, terwijl wij nu zeker zijn van een up-to-date en wisselend assortiment bij onze buren. Dat zien wij als win-winsituatie! Met de brugklasleerlingen gaan wij jaarlijks bij de start van het schooljaar naar de Bibliotheek om de kinderen hier wegwijs te maken. We doen dit op een laagdrempelige manier door een uitgezette speurtocht door de Bibliotheek.” Henry benoemt ook graag het regelmatige contact tussen het VMBO-college en de Bibliotheek. “Een aantal keer per jaar spreken Martin en ik af en bespreken we bijvoorbeeld hoe we het leesplezier bij de leerlingen kunnen vergroten. Recent hebben we het gehad over hoe wij bibliotheekgebruik ook bij andere vakken, naast het vak Nederlands, meer kunnen stimuleren.” Leesplezier is volgens Henry meer dan een vastgeklonken methode. “De leesmotivatie daalt snel zodra leerlingen horen dat ze nog ‘iets’ moeten met een tekst. Terwijl begrijpend lezen toch ook gaat over het begrijpen van een recept in een kookboek, de instructie van een game of de gebruiksaanwijzing van je nieuwe mobiele telefoon.’’
Leesoffensief Wijchen; wat had anders gemoeten
“Achteraf gezien zijn er altijd zaken die anders hadden gemoeten”, zegt Martin. “Het leesoffensief heeft zeker strategisch draagvlak nodig. Om die reden was het misschien beter geweest als de netwerkbijeenkomst, als startmoment voor het leesoffensief, een moment was geweest voor schoolleiders en directieleden. Dat zou ik achteraf gezien anders gedaan hebben.” Ook benoemt Martin het vijf jaar geleden ingediende plan. “Het is jammer dat de LEA-partners destijds niet de noodzaak hiervan inzagen. Nu weten we, mede vanwege de coronalockdown, dat de taalachterstand misschien wel groter is dan dat we dachten.”
Leesoffensief Wijchen: kosten en subsidie
Martin over het kostenplaatje: “De voorbereidingen van het Leesoffensief zijn betaald uit het Lokaal Samenspel (vanuit Rijnbrink). Denk hierbij aan de Kansenscan, de netwerkbijeenkomst en de hulp bij het Domeinplan. De kosten van projecten en acties die voortkomen uit de gespreken, komen gedeeltelijk voor rekening van de partners. Hierbij moet je denken aan bijvoorbeeld de opleidingskosten van een Leescoördinator en aanschaf en onderhoud van collecties. Martin: “Alleen voor het project ‘Hip Hop in je Bieb’ gericht op leerlingen voortgezet onderwijs (bestaande uit een urban boekencollectie en workshops raptekst schrijven, produceren en uitvoeren) hebben wij een aanvraag voor KB-subsidie ingediend. Voor het onderdeel ‘uitvoeren’ van dit project zijn we ook in gesprek met theater ’t Mozaïek over een eventuele samenwerking met als doel er een meerjarige project van te maken.“
Bibliotheek Wijchen als leeskatalysator
Martin is gedreven om het lezen op de kaart te zetten in Wijchen en omgeving. Hij geniet ervan dat de samenwerkingspartners ook het nut en de noodzaak hiervan inzien. “Leerkrachten, pedagogisch medewerkers en begeleiders die zelf plezier in lezen hebben, kunnen dit enthousiasme overbrengen aan kinderen. Goed voorbeeld doet goed volgen” aldus Martin. Zowel Eva namens het basisonderwijs als Henry namens het voortgezet onderwijs beamen: “Wij zien de Bibliotheek als leeskatalysator en aanjager van leessamenwerking van alle organisaties die met kinderen werken. Laten we hier vooral mee doorgaan.”
Online gesprekstafel Gelders Leesoffensief
Op 22 april ging een aantal Gelderse directeuren online met elkaar in gesprek over hoe het thema leesoffensief vorm krijgt op strategisch niveau bij bibliotheken en of er behoefte is aan een gezamenlijke aanpak van meerdere bibliotheken. De SGB heeft de ambitie uitgesproken dat in Gelderland geen enkel kind de school met een taalachterstand verlaat, vanuit die ambitie kan elke bibliotheekorganisatie invullen wat de bijdrage hier aan is en bibliotheken die dezelfde speerpunten kiezen, kunnen samen optrekken en lokaal/regionaal maatwerk maken. Belangrijk is om van elkaars ervaringen te leren.
Meer informatie? Neem contact op met Martin Bergsma of Iris Meuleman, Programmalijncoördinator Jeugd & Onderwijs bij Rijnbrink.
